İstanbul İl Sağlık Müdürü Kemal Memişoğlu 19 Eylül 2020’de yaptığı açıklamada “Nisan Mayıs’ta bundan çok daha yüksek olan sayıları bile rahatlıkla yönetebildik. Her türlü sağlık hizmetini sunabilir haldeydik” dedi(1).
Peki, ağız diş sağlığı hizmetleri ne durumda?
İstanbul’da 25 Mart’ta bir gece yarısı 1000’den fazla diş hekimi ilçe sağlıklarda filyasyonda görevlendirilmişti. 17 Haziran’a kadar ağız diş sağlığı merkezlerinde asgari personel bırakıldı ve ağız diş sağlığı hizmetleri ciddi anlamda sekteye uğradı. 17 Haziran’da hasta şikayetleri artmış ya da sağlık sistemi istatistiklerinde aktif ağız diş sağlığı hizmetleri oranı düşük çıkmış olacak ki yine ani bir kararla filyasyondaki diş hekimlerinin bir kısmı kurumlarına gönderildi. Kalite standartları gereği açık olması gereken poliklinik hizmetleri nedeniyle randevular açıldı. Aerosol açığa çıkarmayan işlemler yapılmaya başlandı. Haziran ayında randevuların açılmasından günümüze kadar ağız diş sağlığı merkezleri ve hastaneleri pandemi şartlarına uygun hale getirilmek için revize edilmedi.
Sahada kalan personel yetmeyince Ağustos ve Eylül aylarında kısım kısım diş hekimi yeniden filyasyona çekildi. Bazı hastanelerde kapasitenin yarıya yakını kısıtlı diş işlemlerine, bazı hastanelerde asgari personelle nöbete devam ederken personelin bir kısmı da sahada filyasyona devam etmektedir. Ağız diş sağlığı merkezlerindeki nöbet hasta yoğunluğu da pandemi koşullarında karşılanamayan yoğun işlem talebi nedeniyle giderek artmaktadır.
Görüldüğü gibi ağız diş sağlığı hizmetleri ve tabi filyasyon da yarım yamalak “idare edilmektedir”. Yani İstanbul il sağlık müdürünün ifade ettiği gibi her türlü sağlık hizmeti yürütülememiştir. Türkiye’nin her yerinde diş hekimleri kendi hizmet alanlarından koparılıp eksik olan birinci basamağa yama yapılmıştır. Mart ayından bu yana ağız diş sağlığı merkez ve hastanelerinde pandemi döneminde diş hizmetlerinin devam edebileceği koşullar sağlanmamış, oda koşulları uygun hale getirilmemiş, pandemi önlemleri alınmamıştır. Halkın ağız ve diş sağlığı ciddi oranda etkilenmiş, halk tedaviye ulaşamamıştır. Bu durumun ne kadar süreceğiyle ilgili hiçbir açıklama yapılmadığı için hem diş hekimleri hem de halk koca bir belirsizliğin içinde bırakılmıştır.
Bu tablo karşısında şunları sormak gerekiyor:
– Kamu kurumlarında ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin devamı için öngörülen nedir? Pandeminin “kontrol altına alındığı” söylenen şu dönemde diş hizmetleriyle ilgili bir plan program var mıdır? Yoksa salgının tamamen bitmesi mi beklenmektedir?
— Yeterli havalandırma sistemi olmayan, pandemi öncesinde 1 odada 2 ya da 3 diş hekiminin aynı anda çalışmak zorunda kaldığı, yeterli izolasyon ve dezenfeksiyonun sağlanamadığı ağız diş sağlığı merkezleri ve hastanelerinin fiziki koşulları, pandemi şartlarına ve her türlü enfeksiyon riskine uygun hale getirilerek hem sağlık çalışanını hem hizmeti alan vatandaşı koruyucu tedbirlerle yeniden düzenlenecek midir?
– Pandemi öncesinde performans baskısıyla günde 30-35 hasta bakmak zorunda olan, 15 dakikada diş tedavisi yapması beklenen diş hekiminin çalışma şekli nasıl devam edecektir?
— Performans sisteminin uygulandığı kamuda diş hekimliği hizmetlerinde artık eski “tempoyla” çalışılıp yoğun hasta bakılamayacağı aşikardır. Bu sebeple diş hekimlerinin gelirlerinin maaştan daha büyük bir bölümünü oluşturan performansa bağlı ek ödemelerini halihazırda alamadıkları ve alamayacakları da aşikardır. Performansa bağlı sağlıkta dönüşüm programının çöktüğü itiraf edilerek, emekliliğe yansıyan, insanca yaşam için yeterli sabit tek maaş uygulanacak mıdır, yoksa vakalar azaldığında hiçbir şey olmamış gibi yoğun tempoyla çalışmaya devam mı edilecektir?
— Filyasyonun birinci basamak ve halk sağlığındaki önemini tekrar vurgulayarak, Sağlık Bakanlığının bu konudaki personel açığını atama bekleyen binlerce sağlıkçı varken, gerekli koşullar sağlanamadığı için asli görevini yapamayan diş hekimlerine yüklemesi daha ne kadar devam edecektir?
— Diş hekimlerini filyasyonda görevlendirerek ve ağız diş sağlığı merkezlerinde diş hekimlerinin çalışma koşullarıyla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmayarak halkın ağız diş sağlığı hizmetlerine ulaşması daha ne kadar ötelenecektir?
*Filyasyon çalışmalarında görevli bir toplumcu diş hekimi.